سردردی های تنشی یا Tension Headaches
سردردی شایع ترین نوع درد و شکایت بوده و یکی از دلایل عمدهٔ عدم حضور در کار یا مکتب و مراجعه به داکتر میباشد. گمان میرود، که سترس، تنش عضلی، عوامل ارثی (جنیتک) و فکتورهای محیطی نیز در آن نقش داشته باشد. طبق احصائیهٔ سال ۲۰۱۶م تعداد مصابین سردردی حدود ۳ میلیارد نفر تخمین زده شده است، که از این جمله سردردی تنشی 1.89 میلیارد و سردردی مایګرن 1.04میلیارد مصاب را تشکیل میدهد.
محققین تخمین میکنند، که در ایالات متحده امریکا از هر ۳ شخص کاهل ۲ نفر مصاب سردرد تنشی میشوند. اما سردردهای تنشی مزمن کمتر شایع بوده و تقریباً ۳ فیصد بزرگسالان را ماؤف میسازد.
سردردی تنشی، بخصوص شکل مزمن آن، باوجودی که ماهیت سلیم دارد، میتواند باعث معیوبیت قابل ملاحظه نزد مریضان شده و بار سنگینی را نیز بر جامعه تحمیل کند.
سردردی عمدتاً به دو دسته تقسیم میشود:
- سردردی های ابتدایی Primary Headaches
– سردردی های ثانوی Secondary Headaches
در در سردردی های ابتدای، خود سردردی یک اختلال یا تشوش است، در حالیکه در سردردی های ثانوی، سردردی در نتیجه یک مرض بوجود میاید.
سردردی های اولیه یا ابتدایی تقریباً %۹۸ سردردی ها را تشکیل میدهد که، شایع ترین آن ها عبارتند از:
سردردی های تنشی (Tension Headaches) ٪۶۰ الی ٪۸۰، سردردی های مایگرن (Migraine Headaches)تقریباً ٪۱۵ وسردردی های خوشه یی (Cluster headaches) حدود ٪0.1 سردردی ها را تشکیل میدهد.
سردردی های ثانوی ممکن است از اثر عوامل مختلف ذیل بوجود آیند:
-کتله های مغزی (Space occupying lesions) که عمدتاً تورمورهای سلیم و خبیث داخل جمجمه اند.
- انتانات یا مکروبها (Infections) مانند مننجیت (Meningitis) (التهاب غشا یا پرده ای که مغز را میپوشاند)، و یا التهاب مغز (Encephalitis)
- خونریزی مغزی تحت پردهٔ عنکبوتیه (Subarachnoid Hemorrhage)
- ترومبوز ساینس وریدی مغزی(Cerebral venous sinus thrombosis)
- التهاب شریان شقیقه (Giant cell arteritis or Temporal Arteritis)
- فشار بلند داخل جمجمه (Intra-cranial hypertension)
- سردردی از اثر گرفتن بیش از حد ادویه (Medication overuse headache)
نوع دیگری سردردیست که اغلب با سردردی اولیه همراه است.
تقریباً ۲۰۰ نوع مختلف سردردی وجود دارد، که بعضی آنها بی ضرر و تعدادی تهدید کنندهٔ حیات اند.
سردردی تنشی Tension Type Headache
سردردی تنشی که بنام Stress Headache نیز یاد میشود، معمولترین نوع سردردی ابتدایی است (بیشتر از ۸۰ فیصد).
قرار احصائیه های سال ۲۰۱۶م تقریباً ۱.۸۹ میلیارد انسان در جهان از سردردی تنشی رنج میبرند. سردردی تنشی در زنان نسبت به مردان بیشتر دیده میشود (۲۳ فیصد زنان و ۱۸ فیصد مردان).
اعراض و علایم سردردی تنشی:
نظر به نسخه یا چاپ سوم (تصنیف بین المللی تشوشات سردردی)(International Classification of Headache Disorders) حملهٔ سردردی باید معیارات ذیل را داشته باشد:
الف – مدت دوام سردردی بین ۳۰ دقیقه تا ۷ روز
ب – حداقل ۲ معیار (Criteria) از ۴ شاخص ذیل را داشته باشد:
- موقعیت سردردی دوطرفه باشد یعنی هردو طرف سر را مصاب سازد.
-سردردی نوع فشار دهنده یا محکم گیرنده (tightening) باشد نه نوع نبضانی
- شدت سردردی خفیف یا متوسط باشد.
- سردردی با فعالیت بدنی معمول مثل راه رفتن یا بالا شدن از زینه ها تشدید نشود.
ج- دو میعار ذیل:
- نه دلبدی و نه استفراغ داشته باشد.
- میتواند حساسیت مقابل نور (Photo-phobia) و یا حساسیت مقابل صدا یا آواز (Phono-phobia) داشته باشد، ولی نمیتواند هر دو را داشته باشد.
سردردیهای تنشی ممکن با حساس شدن پوست سر با فشار دست در زمان حملهٔ سردردی توأم باشد.
فکتور های خطر Risk Factors:
عوامل تشدید کننده مختلف ممکن است باعث سردردهای تنشی نزد افرادی که زمینهٔ مساعد برای این نوع سردردی دارند، شوند:
- اضطراب (Anxiety)
- فشار روحی (Stress)
- مشکلات خواب (Sleep problems)
- سن جوان
- داشتن مشکلات صحی دیگر
میکانیزم یا طرز بوجود آمدن سردردی تنشی:
گرچه عضلات سر و گردن و فکتور ها یا عوامل روحی مانند فشار روحی (Stress) ممکن بصورت عمومی در بوجود آمدن این نوع سردردی رول داشته باشد، ولی در حال حاضر عقیده بر این است که هیچکدام این ها به تنهایی دلیل به میان آمدن سردردی تنشی نیستند.
گمان بر اینست، که اساساً در بوجود آمدن این نوع سردردی به احتمال اغلب یک ترکیبی از فکتورهای فردی، عوامل محیطی و تغییرات در هر دو مسیر درد (Pain Pathway) (هم مسیر مرکزی و هم مسیر محیطی) رول دارد.
مسیرهای محیطی درد سیگنال های درد را از نسج اطراف جمجمه، Myofascial tissue (نسج محافظوی عضلات) دریافت میکنند و تغییر این مسیر احتمالاً زمینه ساز سردرد تنشی اپیزودیک (ETTH – Episodic Tension Type Headache) است.
علاوه بر این سیگنالهای درد نسج مایوفیشیل، حساسیت عضلات اطراف جمجمه، التهاب و Ischemia (نرسیدن مقدار کافی اکسیجن) عضلی به عنوان عواملی در پتوفزیالوژی محیطی (TTH – Tension Type Headache) متهم و دخیل دانسته شده است.
با آنهم، مطالعات متعدد نتوانسته شواهدی دال بر نقش پتالوژیک ایسکمیا و یا التهاب در عضلات را نشان دهند. حساسیت (Tenderness) اطراف جمجمه نیز احتمالاً یک عامل سببی محیطی برای TTH نبوده، اما در عوض ممکن است باعث ایجاد یک حلقهٔ درد مزمن شود، که در آن پاسخ درد محیطی در طول زمان به یک پاسخ درد متمرکز تبدیل میشود. سپس این تغییرات طویل المدت در مسیرهای درد محیطی است که منجر به افزایش تحریک پذیری مسیرهای درد سیستم عصبی مرکزی شده که منجر به تبدیل سردرد تنشی وقفوی (Episodic) به سردردی تنشی نوع مزمن (CTTH – Chronic Tension Type Headache) میشود.
به طور خاص، تحریک پذیری بیش از حد در نیورون ها یا رشته های عصبی درد مرکزی (هستهٔ نخاعی سه شاخه یا Trigeminal Spinal Nucleus، تالموس و قشر مغز) رخ میدهد که منجر به حساسیت مرکزی شده که از نظر کلینیکی به صورت Allodynia الودانیا (نوع درد است که شخص به شدت به لمس و تماس حساس است. فعالیتهایی که معمولاً دردناک نیستند، مثل شانه کردن موها میتواند باعث درد شدید شود. آفتاب سوخته گی جلد میتواند باعث الودانیای مؤقت شود ولمس پوست آفتاب سوخته یا جاری شدن آب سرد یاگرم روی آن میتواند بسیاردردناک باشد) و Hyperalgesia (افزایش غیر طبیعی حساسیت به درد که ممکن است در اثر صدمه به آخذه های درد یا اعصاب محیطی بوجود آمده و میتواند باعث حساسیت مفرط به منبهات شود) سردردی مزمن نوع تنشی (CTTH) تظاهر میکند.
علاوه بر این نزد مریضان سردردی تنشی مزمن قدمهٔ حرارت و قدمه درد پائین آمده که حساسیت مرکزی را که درین نوع سردردی رخ میدهد، تقویه میکند.
تغییرات در فزیالوژی که منجر به پروسهٔ عمومی حساسیت مرکزی میشود، شامل تغییراتی در سطح رشته های عصبی (Neuronal Tracts) انتقال دهنده های عصبی و آخذه های آنها، سانپس عصبی ( Synapsis در سیستم عصبی ساختمانیست که به حجره عصبی اجازه میدهد تا سیگنال برقی یا کیمیاوی را به حجرهٔ عصبی دیگر انتقال دهد) وپرده یا غشا بعد ساینپسی (Postsynaptic Membrane) است. شواهد وانمود میکند، که اختلال در مسیرهای نهی کنندهای نازلهٔ فوق نخاعی درد، ممکن در تولید (Pathogeny) حساسیت مرکزی رول داشته باشد.
انتقال دهنده های عصبی Neurotransmitters:
آخذه های عصبی خاص و انتقال دهنده عصبی مشخص که گمان میرود بیشتر رول دارند عبارتند از آخذه های مشخص NMDA) ، (AMPAګلوتامیت، سیروتونن، بیتا-اندورفین و نایتریک اکساید Nitric Oxide.
از میان نیوروترانزمیتر ها، نایتریک اکساید رول عمده را در مسیرهای مرکزی درد یا (Central Pain Pathways) بازی نموده و احتمالاً در پروسه حساسیت مرکزی نقش دارد. به طور خلاصه، انزایم نایتریک اکساید سنتیز (Enzyme Nitric Oxide Synthase) نایتریک اکساید را تشکیل میدهد، که نهایتاً منجر به توسع اوعیه و فعال شدن مسیرهای درد سیستم عصبی مرکزی میشود.
سیروتونن نیز ممکن ارزش قابل ملاحظه ای داشته و در اختلال (Malfunction) فلتر درد که در جذع یا ساقه دماغ قرار دارد، رول داشته باشد. نظر براینست، که مغز معلومات را اشتباه تفسیر میکند، طور مثال سګنال از عضله صدغی (ناحیه شقیقه) و یا عضلات دیګر را به قسم درد تفسیر میکند.
شواهد برای این فرضیه از این واقعیت ناشی میشود، که سر دردهای مزمن تنشی ممکنست با موفقیت با دواهای ضد افسردگی مشخص مانند نورتریپتیلین مؤفقانه تداوی گردد.
شواهد برای این فرضیه از این واقعیت ناشی میشود، که سردرد مزمن تنشنی (Chronic Tension Type Headache) ممکن با دواهای معین ضد دیپریشن یا افسردګی مثلاً نورترپتلین مؤفقانه تداوی کرد. با اینهم تاثیر ضد درد نورترپتلین و امیترپتلین در تداوی سردردی مزمن تنشنی، تنها و تنها به دلیل نهی جذب دوباره سروتونن نیست و احتمالاً میکانیزم های دیګر نیز در این امر دخیل هستند.
محل تماس دو عصب یا Synapses:
با توجه به تغییرات سیناپتیک، تسهیل هموسیناپتیک و تسهیل هیتروسیناپتیک، هر دو احتمالاً در حساسیت مرکزی دخیل هستند. تسهیل هموسیناپتیک زمانی اتفاق میافتد، که سیناپس‌هایی که معمولاً در مسیرهای درد دخیل اند، دچار تغییراتی شوند، که آخذه های غشای بعد سیناپتیک (Post-Synaptic Membrane) و همچنین مسیرهای مالیکولی فعال شده با انتقال سیناپسی را درگیر میکند.
قدمه درد پایین تر در (CTTH) ناشی از تسهیل هوموسیناپتیک است. در مقابل، تسهیل هتروسیناپتیک زمانی رخ میدهد، که سیناپس هاییکه به طور معمول در مسیرهای درد درگیر نیستند، درگیر شوند. زمانیکه این اتفاق رخ میدهد سیگنالهای بیضرر به عنوان سیگنالهای دردناک تفسیر میشوند. آلوداینیا و هایپرالجیزیای (CTTH) نشان دهنده این تسهیل هتروسیناپتیک از نظر کلینیکی است.
فشار روحی یا سترس:
در نوشته های طبی(Medical Literature) سترس به عنوان یک عامل ذکر شده است و ممکن است از طریق محور آدرینل دخیل باشد. این پروسه در نهایت منجر به فعال ساختن آخذهٔ (NMDA) فعال ساختن (NFkB) و تنظیم مثبت (iNOS) و سپس با تولید (نایتریک اکساید) باعث احساس درد میشود، که در بالا توضیح داده شد.
تشخیص یا Diagnosis:
در سردردی تنشنی (Tension Type Headache) (TTH) معاینهٔ فزیکی مریض معمولاً نارمل میباشد، به استثنای اینکه ممکن حساسیت و دردناک بودن عضلات اطراف جمجمه (peri-cranial tenderness) به هنگام تماس عضلات جمجمه، و یا فوتوفوبیا یا ترس از روشنی و فونوفویبا یا ترس از صدا (Either photo-phobia or Phono-phobia) موجود باشد مگر نه هر دوی آن.
تصنیف سردردی تنشی یا Classification:
جدیدترین تصنیف انجمن بین المللی سردردی (The International Headache Society) برای اختلالات سردردی، همانا تصنیف سال ۲۰۱۸م است. این تصنیف، سردردی نوع تنشی را به دو گروپ عمده (CTTH & ETTH) تقسیم میکند:
۱. سردردی تنشی وقفوی Episodic Tension Type Headache
(ETTH)
۲.سردردی تنشی نوع مزمن (Chronic Tension Type Headache)
(CTTH) قرار ذیل تعریف میشود. سردردی ۱۵ روز یا بیشتر در ماه برای بیشتر از ۳ ماه و یا سردردی برای ۱۸۰ روز یا بیشتر.
سردردی تنشی وقفوی که برای کمتر از ۱۵ روز در ماه و یا کمتر از ۱۸۰ روز در سال.
سردردی تنشی وقفوی (ETTH) به نوبه خود به سردردی وقفوی مکرر و غیرمکرر تقسیم میشود.
نوع مکرر عبارت از ۱۰روز و یا بیشتر هجمهٔ سردردی در جریان یک الی ۱۴ روز در ماه برای بیشتر از ۳ ماه و یا حداقل ۱۲ روز در سال مګر کمتر از ۱۸۰ روز در سال را در بر میگیرد. نوع غیرمکرر عبارت است از ۱۰ روز و یا بیشتر هجمهٔ سردردی برای کمتر از یکروز در ماه یا کمتر از ۱۲ روز در سال. علاوتاً تمام گروپ های فرعی سردردی تنشن را میتوان به اساس موجودیت یا عدم موجودیت حساسیت عضلات سر یا (Peri-cranial Tenderness) تصنیف نمود.
اصطلاح “سردردی تنشی احتمالی” یا (Probable TTH) برای سردردی هایی استعمال میگردد،که بعضی خصوصیات سردردی نوع تنشی را داشته باشد، ولی تمام خصوصیات نوع فرعی سردردی نوع تنشی (TTH) را دارا نمیباشد.
تشخیص تفریقی یا Differential Diagnosis:
چون تشخیص سردردی تنشی (TTH) از روی تاریخچه و معاینه فزیکی مریض گذاشته میشود، لذا معاینات زیاد لازم نیست، ولی اگر اعراض وجود داشته باشد،که به موجودیت مرض جدی تر دلالت کند، ممکن معاینه (MRI) با مواد کثیفه اجرا شود. همچنان نزد اشخاصی که سن شان ۵۰ ساله یا بالاتر است باید تشخیص التهاب شریان شقیقه (Giant Cell Arteritis or Temporal Arteritis) مدنظر بوده، وحتمی رد یا تائید شود. معاینات خون که برای سکریننګ Temporal Arteritis اجرا میشود عبارت از معاینه سرعت ترسب کریوات سرخ خون (Erythrocyte Sedimentation Rate ESR) و C-Reactive Protein) CRP) اند.
در تشخیص تفریقی:
سردردی مایگرن
اختلال وظیفوی دهن و الاشه (Oro-mandibular dysfunction)
امراض جیبی یا ساینوسی
امراض چشم
اختلالات مرضی گردن (Cervical spine disease)
انتانات مکروبی نزد آنانی که سیستم معافیتی قوی ندارند
کتله ها یا تومور های دماغی (Intracranial mass)
فشار بلند قحفی مجهول السبب
(Idiopathic Intracranial hypertension)
سردردی ناشی از استفادهٔ بیش از حد دوا
(Medication overuse headache)
سردردی های ثانوی، یا سردردی که از اثر تشوشات دیګر بوجود میآید.
التهاب شریان صدغی یا شقیقه (Giant Cell Arteritis) نزد اشخاصی که سن شان بالاتر از ۵۰ ساله است.
وقایه و پیشگیری یا Prevention:
الف- سبک و شیوهٔ زندگی:
در صورتیکه شخص گردن دردی داشته باشد، وضعیت (Posture) جسمی خوب ممکن در جلوگیری از سردردی مفید باشد.
نوشیدن الکهول میتواند احتمال سردردی را زیاد ساخته و یا حتی سردرد را شدیدتر سازد.
نوشیدن مقدار کافی آب و دوری از کم آبی بدن (Dehydration) میتواند در پیشگیری از سردردی تنشی مفید باشد.
اشخاصی که عادت جویدن دندان ها دارند ممکن دچار سردردی شوند و مراجعه به داکتر دندان برای تداوی این مشکل میتواند از بروز سردردی جلوگیری نماید.
کنترول و منجمنت فشار روحی یا سترس و حفظ آرامش و رخاوت جسمی احتمال وقوع سردردی را کاهش میدهد. تخنیک های بایوفیدبک نیز میتواند مفید باشد.
ب – ادویه:
اشخاصی که ۱۵ یا بیشتر هجمهٔ سردردی در یک ماه دارند ممکن با دوا های خاص ضد افسردگی (Antidepressants) که از بروز سردردی های تنشی دوامدار جلوگیری میکند، تداوی شوند. نزد اشخاصی که مستعد سردردی تنشی اند، امیترپتلین (Amitriptyline) دوای خط اول وقایوی است، در حالیکه مرتازپین (Mirtazapine) و ونلافکسین (Venlafaxine) دواهای انتخاب خط دوم اند.
به نظر میرسد که دواهای ضدافسردگی (Tricyclic) مانند امیترپتلین در وقایه سردردی مفید اند. این دواها به مقایسهٔ (Selective serotonin Reuptake Inhibitors) یا (SSRI) مؤثرتر بوده ولی عوارض جانبی بیشتر دارند. شواهد دربارهٔ استفاده از ادویه گروپ (SSRI)، پروپرانولول و رخاوت دهنده های عضلی (Muscle Relaxers) در جلوگیری از سردردی تنشی ضعیف است.
تداوی یا Treatment:
اگر شخص سردردی تنشی داشته باشد باید آب کافی بنوشد تا تائید شود که شخص کم آبی یا (Dehydration) ندارد، یعنی وجود شخص کم آب نیست. اگر سردردی شخص تا یک ساعت بعد از نوشیدن آب برطرف نشد، کاهش سترس یا (Stress Reduction) ممکن پرابلم را حل کند.
الف – تمرینات وحرکات یا Exercise:
شواهد نشان میدهد،که تمرینات سادهٔ گردن و شانه در اداره و کنترول سردردی تنشی وقفوی (ETTH) و سردردی تنشی مزمن (CTTH) یا سردردی های مرتبط به درد گردن میتواند مؤثر باشند.
این تمرینات شامل نرمش، تقویت عضلات، کشش عضلات و حرکات دورانی مفاصل اند. همچنان تمرینات همراه با تداوی فشار روحی (Stress) و اصلاح وضعیت بدن (Postural Correction) در مدیریت و کنترول سردردی تنشی مزمن (CTTH) ممکن مؤثر و مفید باشد.
ب – دوا ها یا Medications:
- استفادهٔ وقفوی یا Episodic :
ادویهٔ بدون نسخه (Over the Counter – OTC) مثل Acetaminophen (پاراستمول/تایلینول)، اسپرین و دیگر دواهای غیرستیروئیدی ضدالتهابی (Non-Steroidal Anti-Inflammatory Drugs – NSAIDs) مانند ایبوپروفن (Advil/Motrin) نپراکسن (Naprosyn, Naproxen, Aleve) میتوانند مؤثر باشند اما حد اکثر برای چند بار در هفته مفید هستند. برای اشخاصی که سابقه مشکلات طرق هضمی (زخم ها و خونریزی جهاز هضمی) دارند استامینوفن (پاراسیتمول – تایلینول) نظر به اسپرین انتخاب بهترست، با وجودیکه هردو تقریباً به عین اندازه باعث تسکین درد میشوند.
بسیار مهم است که از گرفتن مقادیر بلند پاراستامول روزانه خودداری شود زیرا میتواند باعث تخریبات جگر شود، مخصوصاً نزد آنانی که الکهول مینوشند و یا سابقه مریضی جگر دارند.
ایبوپروفن یک انتخاب برای تسکین درد است ولی میتواند باعث ناراحتی سیستم هضمی شود.گرچه استفاده از ترکیبات دوای ضد درد و کافئین مانند ترکیب اسپرین – کافئین یا ترکیبات اسپرین/استامینوفن/کافئین یکی از دواهای مورد علاقهٔ مریضان است ولی استفاده مکرر (هرروزه یا یک روز در میان برای ۷ تا ۱۰ روز) هرکدام از دواهای فوق الذکر میتواند باعث سردردی ناشی از استعمال بیش از حد دوا (Medication Overuse Headache) یا Rebound Headache شود.
استفاده از ترکیبات دوای ضد درد/مسکن ها (Sedatives) بصورت وسیع مورد استفاده قرار میګیرند:
مثل ترکیبات دوای ضد درد/انتی هستمین و ضد درد/باربتیوریت مانند:
فیورینال(fiorinal)که ترکیبی از اسپرین/بیوتل بیتال/کافئین و فیورست(Fioricet) که ترکیبی از استامینوفن/بیوتل بیتال/کافئین است. رخاوت دهنده های عضلی (Muscle Relaxants) بصورت خاص برای تداوی سردردی تنشی حاد بعد از ترضیض (Acute Post-Traumatic TTH rather than ETTH) استفاده میشوند و مؤثر هم هستند نسبت به استعمال آن در سردردی تنشی وقفوی.
مسکن های مخدر یا دواهای (Opioid) برای سردردی تنشی وقفوی (ETTH) استفاده نمیشوند. همچمنان به نظر نمیرسد که تاکسین بوتولینیوم (Botulinum toxin) مفید باشد.
- استفادهٔ مزن یا Chronic:
گروپ دواهایی که در تداوی سردردی تنشی مزمن (CTTH) استفاده میشوند، عبارتند از دواهای ضد افسردګی سه حلقه یی (TCAs)، دواهای ضدافسردگی(SSRIs)،بنزودیازپین(کلونازپام Clonazepam به دوز کوچک شبانه) و رخاوت دهنده های عضلی. متداولترین (TCA) مورد استفاده امیترپتلین است که به دلیل نقش احتمالی آن در کاهش حساسیت مرکزی و رول تسکین دهنده درد آن بیشترین مورد استعمال را دارد. TCA دیگری که بیشتر شهرت دارد، دوکسیپن (Doxepine) است. دواهای گروپ (SSRI) را هم میتوان در تداوی سردردی تنشی مزمن (CTTH) استفاده کرد. نزد مریضانی که تشنج یا سپزم عضلی همزمان با سردرد تنشی مزمن دارند، رخاوت دهنده عضلی بنام تایزندین (Tizanidine) یک انتخاب مفید است.
معهذا در صورتیکه این دواها همزمان با مقادیر بلند دواهای بدون نسخه (OTC) و یا دیگر مسکنات گرفته شود، آنقدر مؤثر نیست. درصورت استفادهٔ بیش از حد دواها باید قطع دوا ها قبل از اقدام به تداوی با سایر اشکال معالجوی صورت گیرد.
ج – تداوی های غیردوایی Manual Therapy:
تاالحال شواهد در مورد مؤثریت طب سوزنی (Acupuncture) در تداوی این پرابلم اندک و ضعیف است. یک مطالعه سال ۲۰۱۶م اشاره به نتایج بهتر این تداوی نزد مریضان سردردی تنشی مکرر (Frequent Tension Headaches) دارد، ولی مطالعهٔ فوق ضرورت مطالعات بیشتر در این مورد که طب سوزنی (Acupuncture) را با روش های دیگر تداوی مقایسه نماید، توصیه کرد.
مصابین سردردی تنشی اغلب از تداوی وضعیت دادن ستون فقرات (Spinal Manipulation) تداوی انساج رخوه (Soft Tissue Therapy) وتداوی نقطات حساس یا نقاط محرکه مایوفشیلMyofascial Trigger Point Treatment) استفاده میکنند. نتایج مطالعات مؤثربودن آنها مختلط است. در یک بررسی سیستیماتیک سال ۲۰۰۶ کدام شواهد قوی مبنی بر مؤثر بودن تداوی های فوق برای سردردی تنشی بدست نیامد. یک بررسی سال ۲۰۰۵م شواهد ضعیف مبنی بر مؤثر بودن تداوی های Chiropractic Manipulation نزد مصابین سردردی تنشی دریافت کرد و هم نشان داد که تداوی کایروپرکتر ممکن نزد مصابین سردرد تنشی نسبت به سردردی مایکرن مؤثرتر باشد.
یک بررسی سال ۲۰۰۴م نشان داد که مانیپولیشن های ستون فقرات ممکن در سردردی های مایگرن و تنشی، و مانیپولیشن های ستون فقرات و تمرینات گردن ممکن در سردردی ناشی از درد گردن مؤثر باشد. دو بررسی سیستیماتیک دیگر که بین سال های ۲۰۰۰ و ۲۰۰۵ منتشر شد، شواهد قاطع مبنی بر مؤثریت مانیپولیش ستون فقرات (Spinal Manipulation) را نشان نداد.یک بررسی سیستیماتیک تداوی های Manual در سال ۲۰۱۲م نشان داد که این تداوی ها ممکن در کاهش هردو یعنی تکرر و شدت سردردی های تنشی مؤثر باشند.
مطالعات اشاره بر این دارد، که نزد مصابین سردردی تنشی مزمن ممکن مساژ و فزیوتراپی مفید باشد. ولی علیرغم مفید بودن، این بررسی به این نکته نیز اشاره میکند که در دراز مدت (۶ ماه) هیچ تفاوت بین مؤثریت TCA مثلاً امیترپتلین و فزیوتراپی نزد مصابین سردردی تنشی مزمن وجود ندارد.
